Waarom een landschapselementenregister?
Het unieke Nederlandse landschap staat sterk onder druk. Wie denkt dat de kwaliteit en het aantal landschapselementen in de afgelopen jaren enkel vooruit is gegaan komt bedrogen uit. Nog steeds verdwijnen er op grote schaal elementen die zo typerend zijn voor ons landschap. Denk daarbij aan houtwallen die boompje voor boompje worden gedecimeerd, of slootjes die worden gedempt. De achteruitgang heeft een grote impact op o.a. de biodiversiteit, CO2-vastlegging, goed waterbeheer en natuurlijk voor de beleving en identiteit van het landelijke gebied.
Is deze achteruitgang enkel gebaseerd op een gevoel of verhalen van vroeger?
Nee, zeker niet. Het is gebaseerd op betrouwbare en objectieve data geproduceerd door het Boomregister. In het Boomregister zijn de bomen in Nederland op de kaart gezet, en wordt er met behulp van o.a. hoogtedata, luchtfoto’s en satellietbeelden gekeken waar bomen verdwijnen of bijkomen.
Achteruitgang houtopstand in beeld:
(1) topografische kaart rond 1908,
(2) huidige houtopstand volgens Boomregister,
(3) verschil analyse 1908 en nu (rood verdwenen, groen nog aanwezig)
Wat zijn landschapselementen?
Landschapselementen zijn (half)natuurlijke elementen die ons landschap in belangrijke mate vormgeven. Ze bepalen de karakteristieke en ecologische waarde van het landschap, maar zijn ook functioneel voor bijvoorbeeld de waterhuishouding. Naast houtopstanden zoals houtwallen, bosjes en solitaire bomen betreffen het elementen met een begroeiing van kruiden en ruigten in wegbermen en perceelranden. Bij blauwe landschapselementen kun je denken aan sloten, oeverzones, rietkragen en poelen.
We brengen groene en blauwe landschapselementen in beeld
We richten ons op het agrarische cultuurlandschap en op de kleinere elementen in natuurgebieden, kernen en grote wateren. Dat is belangrijk aangezien natuurgebieden in het Aanvalsplan Landschap niet meetellen voor de 10% groenblauwe dooradering. We sluiten ze echter niet bij voorbaat uit omdat voor veel analyses het juist interessant is om een volledig beeld te krijgen.
In het landschapselementenregister onderscheiden we drie hoofdgroepen:
-
Houtachtige landschapselementen;
-
Kruidachtige elementen;
-
Blauwe landschapselementen.
Uiteraard willen we elk landschapselement het liefst zo gedetailleerd mogelijk beschrijven. Zeker in het begin is dat niet altijd mogelijk. Om toch voor het totale interessegebied analyses uit te kunnen voeren, hebben we ervoor gekozen een gelaagdheid in de classificatie aan te brengen. Deze gelaagdheid gaat van een laag detailniveau >is het element groen of blauw; naar een steeds hoger detailniveau >is het element hout- of kruidachtig; is het een lijn-, vlak- of puntobject; en zijn die lijnen te onderscheiden in bijvoorbeeld houtwallen of elzensingels. Voor elk element zijn de verschillende niveaus zo goed mogelijk ingevuld.
Hoe worden de landschapselementen in kaart gebracht?
Er zijn verschillende geografische bestanden gebruikt als bronmateriaal. Ten eerste zijn dat de boomkronen van het Boomregister. Elke boom is daar zo nauwkeurig mogelijk individueel in kaart gebracht met behulp van aardobservatiedata zoals het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), luchtfoto’s en satellietbeelden. De boomkronen zijn vervolgens verrijkt met Open Data van andere bronhouders zoals provincies, gemeenten, waterschappen en natuurlijk de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT).
Lang niet alle gewenste informatie over landschapselementen is op basis van aardobservatietechnieken in te winnen. We zien dan ook een belangrijke rol voor vrijwilligers die al dan niet zijn aangesloten bij landschapsorganisaties. Met name informatie over de vitaliteit, onderhoudsstaat en eventueel aanwezige soorten kan enkel met waarnemingen vanuit het veld worden toegevoegd.
Monitoring/veranderingen in de tijd
In eerste instantie wordt het register opgebouwd zodat het zo goed mogelijk overeenkomt met de huidige stand van zaken. Daarna wordt het bestand continu geactualiseerd op basis van o.a. aardobservatiedata en input vanuit de crowd. Aan elke wijziging in het bestand wordt een datum gekoppeld zodat herleidbaar is wanneer er wat is veranderd, en daarmee ook de toe- en afname door de tijd te volgen is.
In het Boomregister is inmiddels een historie opgebouwd van meer dan 10 jaar. Hierdoor kunnen we voor houtachtige elementen historische analyses uitvoeren, waarmee inzichtelijk wordt wanneer er wat is bijgekomen, verdwenen en wat er gelijk is gebleven.
Initiatiefnemers
Het Boomregister is een initiatief van Wageningen University & Research, NEO en Geodan. Zij zijn in 2014 gestart met de Oprichting van het Coöperatief Boomregister U.A. omdat ze vinden dat goede en zo open mogelijke informatie over bomen van groot maatschappelijk belang is. Daaraan willen ze een bijdrage leveren. Nu stelt de coöperatie haar geavanceerde software, kennis en kunde beschikbaar voor het oprichten van het landschapselementenregister.
Roadmap
De eerste versie van het landschapselementenregister is gereed voor een deel van Nederland. Hieronder volgt een beknopt overzicht van de activiteiten die we voor ogen hebben om tot een landsdekkend en volledig operationeel register te komen.
Q2 2023:
Q3 2023:
Q4 2023:
Q1 2024:
Hoedsterlidmaatschap Coöperatief Boomregister U.A.
Waarom Hoedsterleden?
Naast het Boomregister is in Nederland een Landschapselementenregister van belang. Er is nu immers geen landsdekkende uniforme registratie van de kleine elementen. Deze elementen vormen ons landschap, zijn het thuis is van het overgrote deel van Nederlandse natuur en gaan nog steeds achteruit. Naast de houtige/opgaande elementen (hagen, houtwallen, singels, enz.) gaat het om blauw/groene elementen (waterkanten), bermen (wegkanten) en kruidenstroken (akkerranden).
Het Boomregister heeft het initiatief genomen om dit Landschapselemententregister in te richten, te vullen en te onderhouden, eventueel vooruitlopend op latere overheidsinitiatieven.
Er is recent een businessplan gemaakt om de initiële stappen te zetten en voor eind 2024 een eerste versie te realiseren en die onderhoudbaar te maken. Naar analogie van het Boomregister zou het onderhoud van het register na 2024 zichzelf moeten bedruipen, door een bijdrage te vragen van die bedrijven en overheden die de informatie in het Register in hun werk gebruiken. (Ander gebruik is zoveel mogelijk kosteloos.) Voor deze 1e fase is opstartgeld nodig, volgens plan circa 400.000 Euro. Het businessplan voor het Landschapselementenregister vindt u hier.
We vragen u om hoedsterlid van het Boomregister te worden en met het aankopen van één of meer hoedsterbewijzen ons de financiering te verschaffen om het Landschapselementenregister te kunnen realiseren. Tevens worden uw inhoudelijke bijdrage en deelname bijzonder op prijs gesteld. Lees hier meer over het Hoedsterlidmaatschap.
Toepassingen van het landschapselementenregister
Monitoring landelijk gebied
In eerste instantie wordt het register opgebouwd zodat het zo goed mogelijk overeenkomt met de huidige stand van zaken. Daarna wordt het bestand continu geactualiseerd op basis van o.a. aardobservatiedata en input vanuit de crowd.
Opstellen omgevingsvisies en -plannen
Ook voor het opstellen van omgevingsvisies is het van groot belang dat de uitgangssituatie zo goed mogelijk in beeld is gebracht om op basis daarvan plannen op te stellen.
Monitoring voortgang maatregelen
Er lopen vele initiatieven om het landschap te versterken.
Subsidieverlening
Instandhouding en versterking van het landschap hangt vaak samen met subsidieregelingen.
Input voor validatie in het veld
Vanuit onder meer landschapsorganisaties worden er in het veld inventarisaties uitgevoerd om de aanwezigheid en kwaliteit van landschapselementen in beeld te brengen.
Input voor landschapsmodellen
Steeds vaker wordt het landschap zo realistisch mogelijk nagebouwd in een digitale omgeving, ook wel digital twin genoemd.
Vergunningverlening en handhaving
Om het landschap in stand te houden is het niet toegestaan om zomaar een willekeurige boom te kappen.
Bossenstrategie
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat het Rijk en provincies samen een Bossenstrategie opstellen. Doel is een toename van zo’n 37.000ha aan bos in 2030, waarvan zo’n 15.000ha binnen het Natuur Netwerk Nederland (NNN).
Nieuws van het landschapselementenregister
Hoedsterlidmaatschap
In het voorjaar hebben we met u gedeeld dat het Coöperatief Boomregister het initiatief heeft genomen om naast het Boomregister een Landschapselementenregister in te richten, te vullen en te onderhouden, eventueel vooruitlopend op latere overheidsinitiatieven. Zoals van een coöperatief verwacht mag worden doen we dit natuurlijk niet alleen. We nodigen iedereen die het landschap een [...]
Save the date
Op dinsdagmiddag 11 april 2023 nodigen we u van harte uit voor de start van het landschapselementenregister! Het Boomregister heeft in samenwerking met vele anderen het initiatief genomen om tot deze start over te gaan gezien het grote belang van betrouwbare informatie over het Nederlandse cultuurlandschap.
Ik doe mee!
Ziet u ook de noodzaak van een actuele en volledige database met landschapselementen? Doe dan met ons mee! Er zijn verschillende manieren waarop u ons kunt ondersteunen en inspraak kunt hebben in de verdere ontwikkeling van het landschapselementenregister. Nieuwsgierig? Laat dan hieronder uw gegevens achter en we komen zo snel mogelijk bij u terug!
